د هرې ډلې او خوځښت د فکر د تحلیل پر وخت اړینه ده چې د هغوی فکري تګلاره هم وڅیړل شي، تر څو د هغه خوځښت ژورو او پټو برخو ته په ښه توګه ورسېږو.
د داعش فکري لوری په یو مثلث ولاړ دی؛ یو مثلث چې د ټولنې د بربادۍ او تباهۍ لپاره هېڅ بل څه ته اړتیا نه لري، په عملي ډول د داعش د فکري لارښود په تطبیق کې دا درې ټکي ډېر څرګند دي او د دوی په پروګرامونو کې هم ښکاري:
۱:- ویجاړۍ؛
د داعش په فکري جوړښت کې تخریب د دوی یو له اساسي عنصرونو څخه دی، دوی د تخریب په فکر سره را څرګند شوي او خپلو لنډمهالو او اوږدمهالو موخو ته د رسیدو لپاره د خپلو بادارانو په لارښوونه له دې وسیلې ډېره ګټه اخلي.
دا داسې یوه وسیله ده، چې په دې سره غواړي د هر ښار او سیمې د اوسېدونکو په زړونو کې وېره او وحشت خپور کړي، دا فکر په حقیقت کې انساني رویه نه ده.
په حقیقت کې اسلام د آبادۍ او جوړونې په تګلارې سره انسانانو ته ګوري، الله تعالی جل جلاله په قرآن عظیم الشان کې انسانانو ته د دې حقیقت پام را اړولی دی چې د مسلمان انسان دنده په ټولنه کې آبادي او عمراني ده.
مسلمانان باید د یوه نظام یا د نظام د یو وګړي په حیث په آبادۍ پسې وګرځي او ځانونه له تخریب څخه لرې وساتي، خو داعش چې فکر یې پر دې جوړ دی چې نور باید د تخریب په وسیله ځانته تابع کړي، نو د خپلو موخو د ترلاسه کولو لپاره له دې پدیدې بشپړه ګټه اخلي.
۲: توحش(وحشت):
وحشي توب د داعش په جوړښت کې پروت دی او ټول شته یې په همدې کلمه خلاصه کیږي.
ویره خپرول او وحشت لرونکی فکر درلودل؛ د دوی په پروګرامونو کې یو له اساسي اصولو څخه شمېرل کېږي، د ویرې خپرول په حقیقت کې د خپلو ټولو اړخونو سره په اسلامي تعلیماتو کې ځای نه لري او اسلام یې نه مني.
اسلام په اخلاقي دریځونو کې هم مسلمانان له دې پدیدې څخه منع کوي، په هېڅ ځای کې د اسلام دا لارښوونې نه شته چې مسلمان یا انسان دي وحشت تر سره کړي، بلکې په ډېرو ځایونو کې لیدل شوي چې اسلام خلک او مسلمانان آرامۍ او سوله ییزې همکارۍ ته رابولي.
په اسلامي نظام کې د هر وګړي حقوق روښانه او څرګند دي، هر وګړي ته حقوق ورکړل شوي دي.
۳: د نورو نه انکار:
یو له بدو اساساتو څخه چې په داعش کې شتون لري، د نورو خوځښتونو نادیده ګڼل او ردول دي.
د دوی فکر په انحصاري او واحد فکر ولاړ دی، نو هر څوک نفي کوي او که په ټولنه کې کومه اصلاح هم وشي دا فکر کوي چې باید د دوی له لارې او اصولو څخه وي.
که بله ډله دا اصلاح په ټولنو کې رامنځته کړي، که څه هم دا د اسلامي اصولو سره سمون خوري، خو دوی یې نه مني؛ ځکه چې دوی په دې باور دي چې دا اصلاح باید دوی پخپله راوستې وای.
د داعش دا محدود نظر هېڅکله په نړۍ او د مسلمانانو تر منځ ځای نه شي موندلی، ځکه دا درې ځانګړتیاوې چې په دوی کې شته، په هېڅ ټولنه کې د منلو وړ نه دي او اسلام له دې څخه په مراتبو لرې دی.