جاوید سلطاني
کیسه خو ډیره اوږده ده، مګر خلاصه یي دا چې مفتي نعمت الله د درزاب د سردرې اوسیدونکی او کلونه وړاندې د طالبانو په تشکیل کې ډلګی مشر و، څو کاله مخکې وهابی شو، په امارت یې نقدونه شروع کړل ،په خپله سیمه کې یي خپل ملګري هم له ځان سره وهابیان کړل، خو طالبانو یې په وړاندې زغم کاوه،د ۲۰۱۴ م کال په وروستیو کې چې ډله یي غټه شوې وه په لومړي ځل یې طالبانو د کنټرول هڅه وکړه، خو دا وخت دوستم په شمال کې لومړني عملیات پیل کړي وو او مفتي نعمت چې د طالبانو په مسلماني یې قناعت نه کېده، خدای یې کبر زوال کړ، لاړ له خپلو ۲۰۰ کسانو سره دوستم ته تسلیم شو.
دوستم څو ورځې په رسنیو کې نمایش پرې وکړ، په کابل کې یې موټر او ځای هم ورکړل خو وروسته یې له نظره وغورځاوه او حتی د دوستم د دفتر رئیس بابر فرهمند یې لا تیلفون ته ځواب نه وایه، وروسته موټر هم ترې واخیستل شو. دا وخت چې مفتي نعمت له هرې خوا وتلی و نو د فیسبوک آی ډي یې جوړه کړه او دم په دم یې خپل انځورونه او سیلفیانې نشرولې، په دې انځورونو کې یې څو داسې انځورونه هم خپاره کړي چې نوموړي کمیس کښلی او له نامه لاندې د عورت لږ برخه یې هم ښکاري چې دا بیا د دغه تش په نامه مفتي د شخصیت څرنګوالی ښيي. خیر . . .
مفتي نعمت کابل کې وو او تسلیم شده کسان یې په جوزجان کې درپه در ګرځیدل، په دوی کې یو تن د درزاب د هلقاني سیمې اوسیدونکی قاري حکمت و، معلومه نه ده چې نوموړی د حکومتي چارواکو په دستور که په خپله خوښه به و. . خو یو ځل بیا د طالبانو اړخ ته واوښت او له وسلو او اتو تنو ملګرو سره یو ځل بیا مجاهد شو. قاري حکمت په درزاب کې کار شروع کړ، کرار کرار یې نفوذپراخاوه، د وسلو او پیسو له ناڅاپي پیدا کولو یې معلومیده لکه له کومې خوا چې تمویلیږي او د یوه مهم کار لپاره استخدامیږي. همداسې وشول. قاري حکمت د پریمانه وسلو او نفوذپه مټ په لږ وخت کې په درزاب کې په یوه قوت بدل شو. د کسانو شمیر یې له لسګونو سلګونو ته وخوت، ډیر پخواني اربکیان یي هم له ځان سره ملګري کړل. او تر هغو چې طالبانو د یوه خطر په ډول پیژاند نوموړی په درزاب کې په لوی قوت بدل شوی و او د ډیرو سیمو واک یې خپل کړی و.
دا وخت د داعش اوازه ولګیده او قاري حکمت چې هسې هم سلفی و، د داعشیانو چمونه یي پیل کړل، اختطافونه، دپیسو لپاره خلک نیول او تښتول، مکتبونه بندل او د خلکو په رسم او رواج کار درلودل، تر دې چې خلک یې ډیر په تنګ کړل. د طالبانو محلي ادارې بیا هم احتیاط کاوه او په حکمت او تدبیر یې د نوموړي د اصلاح او کنټرول هڅه کوله. خو قاري حکمت د هرې ورځې په تیریدو ښکرونه کول. طالبان چې په داسې مواردو کې د زور له کارولو مخکې یو ځل د زاریو او ننواتي اپشن کاروي د ۲۰۱۷ م کال د اپریل په میاشت کې د شمال لویدیځو ولایاتو لپاره د طالبانوعمومي نظامي مسؤل د شاوخوا ولایاتو ټول مهم مسؤلین راټول کړل د فاریاب ګڼ شمیر مجاهدین یې هم له ځان سره ملګري کړل، د دښت لیلې تر سیمې لاړ هلته یې قاري حکمت او دده ملګري راوغوښتل،د امارت په نمایندګي یې په مخامخ خبرو کې یې قناعت ورکړ، چې ستاسو خیر په دې کې دی چې له مخالفت او داعشیت نه لاس واخلئ او دلته د یو بل جنګ اور مه بلوئ، قاري حکمت هم مخامخ قناعت وکړ او ویي ویل چې زه د امارت مخالف نه یم.
طالب مشرانو خپلو مجاهدینو ته وویل چې نور جنجال برطرف شو، تاسو لاړ شئ په درزاب کې د قاري حکمت په سیمه کې وګرځئ، مساجدو ته ورشئ او خلک ووینئ تر څو خلک پوه شي چې دلته موجوده ستونزه له منځه لاړه. طالبان د قاري حکمت په مخامخ خبرو تیروتل او خپل کسان یې د قاري حکمت ساحي ته داخل کړل، خو قاري حکمت ورته کمین ونیو، په جګړه کې یې ۱۵ تنه طالبان شهیدان کړل او ګڼ نور یې ژوندي ونیول. وروسته یي د نیول شویو د وژلو اراده هم درلوده خو د سیمې سپین ږیرو او خلکو په ډیر تکلیف ترې خلاص کړل. په دې ډول قاري حکمت نه یوازې له طالبانو سره سخته غداري وکړه بلکې په ښکاره یې دداعش بیرغ هم پورته کړ، طالبان یې مرتد وبلل او له همدې ځایه ددرزاب د داعش کیسه را پیل شوه.
دا وخت چې حکومتي چارواکو هم په تبلیغاتي او هم په تسلیحاتي برخه کې د درزاب داعش تقویه کاوه، قاري حکمت په درزاب کې په لوی ځواک واوښت، سخت ظلمونه یې شروع کړل او تر یوه حده یې ویره خپره کړه، د قاري حکمت په مقابل کې د طالبانو یوازینی پیاوړی قومندان د درزاب ملا شمس الله اکه و، چې یو ځل یې د درزاب ولسوالۍ مرکز هم ونیو. خو داعشیانو خپل یو تن له ملا شمس الله اکه سره ملګری کړی و، تر دې چې همدغه داعشي په ډیره غدارۍ ملا شمس الله او دده دوه ملګري شهیدان کړل او داعش ته وتښتید. په دې سره په درزاب کې د طالبانو وروستی سنګر هم وشړېد، داعش ته د افرادو او پیسو چینلونه رامات شول، افراد یي څو برابره زیات شول او په لنډه موده کې یې د درزاب او قوشتیپې ټولې سیمې له طالبانو لاندې کړې.
په دې وخت کې د حکومت له اړخه دوه نور مهم کسان هم درزاب ته راغلل، یو مولوي حبیب الرحمن چې د بلخ د شولګرې اوسیدونکی و، حکومتي ملا و، پخوا یو ځل ټاکنو کې ولایتی شوراته کاندید شوی هم و، خو ناکام شو او له عطا محمد نور سره یې تار درلود. بل هم مفتي نعمت چې وړاندې مو یادونه وکړه، دی پخوا دوستم ته تسلیم شوی و او په حکومت کې یې ژور شناخت درلود، دغه وخت چې په درزاب کې د قاري حکمت تر مشرۍ لاندې د داعش غږ پورته شو، دغه دواړه کسان درزاب ته راغلل، معلومه نه ده چې دوی په خپل ابتکار او که د عطانور او دوستم په اشاره داعشیان شول. خو په دې کې شک نشته چې په درزاب غوندې کلابند ځای او لرې پرته سیمه کې د دومره ډیرو وسلو او جنګي امکاناتو ناڅاپي پیدا کیدل له حکومتي مرستې پرته بل ډول امکان نلري. په هر حال. . .
قاري حکمت د شمال د داعش مشر شو، له ننګرهاره هم ځیني داعشیان ورغلل و د عمر مهاجر تر مشرۍ لاندې هغه ازبکستانیان چې په زابل کې د طالبانو له تیغه ژوندي وتلي وو هم درزاب ته ورغلل، وروسته د هیواد له بیلابیلو سیمو د ځوانانو خصوصاکم عمره هلکانو د ورټولولو لړۍ پیل شوه او دغه کار په داسې منظم ډول کیده چې طالبان خو په سیمه کې و نه، اما حکومت یې هیڅ مخه نه نیوله.
دا وخت د داعش په وړاندې په درزاب کې طالبان نه و چې دوی ورسره جنګ کړی وای، یوه حکومتي ولسوالي وه په هغې داعش کار نه درلود، داعش چې جنجال په پیسو غواړي نو د سرپل خواته یي مخه کړه، د درزاب په څنګلوري ولسوالۍ چې د سرپل صیاد ولسوالي ده، دلته د طالبانو دوه مخکښ قومندانان ملا شیر محمد غضنفر او ملا نادر حقجو اوسیدل، دغو قومندانانو په خپله سیمه واک درلود او په جوزجان او درزاب کې یې مداخله نه کوله، خو داعشیانو دوی هم ارام پرې نه ښودل او د ملا نادر حقجو ورور یې په غلچکي برید کې شهید کړ.
په دې ډول غضنفر او ملا نادر حقجو چې د طالبانو د سرپل قطعه یې تر واک لاندې وه، په لومړي ځل د داعش خطر ته متوجه شول او په داعش یې جنګونه شروع کړل، ملا غضنفر چې د طالبانو پیاوړی قومندان دی بیابیا یې قاري حکمت داعشی د جنګ په ډګر کې وځغلاوه خو په دې ونه توانید چې د داعش بوټی له بیخه وباسي.
دا وخت نو په درزاب د داعش واکمني وه او هغه نخرې یې کولې چې له داعشیانو یي تمه کیدای شي. مفتي نعمت چې د داعش مفتي و اعلان یې کړی و چې د دوی په سیمه کې چې نر او ښځه سره جوړ شول نو بل هیڅوک څوک یې د نکاح مخه نه شي نیولی، د همدې فتوی په رڼا کې ده هم له یوې ۱۴ کلنې نجلۍ سره نکاح وکړه اګر که د نجلۍ د کورنۍ خوښه نه وه. په دې ډول خلکو په خپلو ښځو او زامنو واک له لاسه ورکړ. د وهابیت تبلیغ په خرپ روان وو او سلفي کیدل جبري شول. په ټول درزاب او قوشتیپه کې د حنفي مذهبه ملایانو مدرسې تعطیل شوې او له سیمې وشړل شول، په درزاب کې یوازیني دوه زیارتونه چې دبي بي مریم او صوفي دوست محمد په کلیو کې وو داعشیانو لومړی وسوځول او بیا یي له خاورو سره سم کړل. اختطافونه شروع شول او په یوه یوه کس یې سل لکه افغانۍ اخیستلې، د بندیانو لپاره یې محبسونه نه بلکې څاګانې جوړې کړې او په میاشتو میاشتو یې بې ګناه انسانان لاستړلي په کې ساتل. په جګړه کې نیول شوي بندیان یې له ځنډ پرته ذبح کول او د ذبحې تصویرونه یې داعش په اعماق سایټ باندې خپرول.
د قاري حکمت داعشیانو ته چې په درزاب کې د ذبحې خلک ورتمام شول، نو یوه ورځ یې د سرپل په سیداباد برید وکړ، هلته یې د کپه دار په کلي کې دیوې روحاني کورنۍ دروند عالم خلیفه تاج محمد صاحب له ځان سره وتښتاوه، وروسته یې دغه سپین ږیری عالم په ډیر قساوت ذبح کړ او ویډیویي نشر کړه چې د ډیرو خلکو زړونه یي وداغل.
مطلب دا چې د قاري حکمت پاچاهي وه چې ورسره د مفتي نعمت د سرچپه دوستمي فتواګانو او بې رحمۍ ملاتړ ملګری و او د خدای په مخلوق یې هغه مسخرې کولې چې چا په خوب کې هم نه وې لیدلې. خو طالبان هم غافل نه وو، طالبانو په یو داسې پریکنده غبرګون غور کاوه چې همدا د درزاب له داعش سره وروستی جنګ شي او بیا سر پورته نه کړي.دتیر ژمي په پای کې د داعش مشر قاري حکمت هم ووژل شو او په ځای یې مولوي حبیب الرحمن د داعش عمومي مسؤل وټاکل شو.
طالبانو سږ کال د شمال لویدیځو ولایاتو لپاره د نظامي کمیسیون حلقوي تشکیل بدل کړ، نویو نظامي مشرانو د داعش بیخ ایستل خپل اولویت وټاکه او له پسرلي وروسته یې د وضعیت مطالعه پیل کړه. وروسته په یوه ۱۲۰۰ کسیزه قطعه باندې فیصله وشوه چې په داعش به عملیات کوي. د دې ځواک لپاره د جوزجان، سرپل، غور، فاریاب او بادغیس له ولایاتو د ۲۰۰ یا ۳۰۰ مجاهدینو غوښتنه وشوه، چې ټولو ډلګیو او ګروپونو په پوره اخلاص د امارت امر ته لبیک ووایه، مجاهدین یي ورکړل او یو زر او دوه سوه مجاهدین د درزاب په شاوخوا کې تر یوه قومنده لاندې راټول شول.
مجاهدینو د جولای د میاشتې په ۶ نیټه د سرپل او فاریاب لخوا په داعش برید پیل کړ او د جوزجان د مرکز له اړخه یې د محاصره کړۍ پرې تنګه کړه، د مجاهدینو عملیات د سړې سینې او ورو مخکې تګ عملیات و، هره سیمه یې له نیولو وروسته بشپړه تصفیه کوله او بیا وړاندې تلل.
د جولای په ۱۷ مه طالبانو دد درزاب د بي بي مریم ساحې ډیرې برخې ونیولې،و رپسې یې د سردرې په خوا پرمختګ وکړ، درې ورځې بعد د خوشتر بلاق او جیګدلیک کلي هم طالبانو ونیول. داعشیانو چې سمڅې یې کیندلې، د کلیو خلک یې شړلي وو او په ټولو ولسي کورونو کې یي د تیرکشونو سنګرونه جوړ کړي وو پریمانه وسلې هم ورسره وې او سرسخته مقاومت یې کاوه، خو طالبانو د تلفاتو د مخنیوي او له امریکایي بمبار نه د ځان ساتلو په خاطر کرار کرار پرمختګ کاوه. د جولای په ۲۳ د طالبانو په کسانو امریکایي الوتکو برید وکړ خو ډیر تلفات یي نه درلودل. په همدې ورځ د طالبانو یو پیاوړی قومندان ملا نادر حقجو د ماین په چاودنه کې ټپي او د شاکر په نوم د کوهستاناتو ولسوال شهیدشو. د جګړې په جریان کې یوه بله پیښه هم وشوه. هغه دا چې د طالبانو د قومندان ملا غضنفر یو ورور په جګړه کې شهید شو. د سرپل د صیاد ولسوالۍ په اجریم کلي کې چې د غضنفر پلرنی کلی دی، د د غضنفر ورور تدفین وشو او وروسته یې په کور کې فاتحه روانه وه، د داعش درې کسان د فاتحې ځای ته ورغلل، لومړی یې پیره دار وویشت او وروسته یې په فاتحه کې په ناستو خلکو ډزې وکړې، د غضنفر د یوه بل ورور په شمول یې اته تنه شهیدان او ګڼ ټپیان کړل، د داعش کسان چې کله تښتیدل کلیوالو پرې ډزې وکړې یو یي مړ کړ او دوه یي ژوندي ونیول. دغو کسانو وویل چې د داعش مشر مولوي حبیب الرحمن دستور راکړی و چې په فاتحه کې شامل ټول خلک مرتد دي او بې توپیره یي ووژنئ. له دې پیښې سره رسنیو خبر ورکړ چې داعشیانو دطالبانو په غونډه کې ځانمرګی بریدکړی اولسګونه کسان یي وژلي دي خو اصلي پیښه بل ډول وه.
د جولای په ۲۳ مه د درزاب په قریه قزل سیمه کې امریکایي الوتکو یو ځل په طالبانو برید وکړ، خو له بمبار سره سره د طالبان وړاندې تګ روان و.دوه ورځې وروسته په داعش کې د شکست څرکونه ښکاره شول، لومړی یې د قومندان طاهر په نوم سرګروپ له ۲۱ کسانو سره حکومت ته تسلیم شو. د جولای په ۲۶ مه طالبانو په سردره پراخ برید پیل کړ. څو ورځې وروسته د داعش د اصلي سیمو سردرې او مغول تر منځ د آق کمر سیمه طالبانو ونیوله او داعش یې په منځ بیل کړ، د جولای په ۳۰ مه سردره چې د داعش تر ټولو محکم مرکز د طالبانو لاسته ولویده او د جندالله په نوم داعشي قومندان یي ژوندی ګیر کړ. په همدې ورځ د جوزجان امنیه قومندان رسنیو ته وویل چې ۳۰ تنه داعشیان د سولې له پروسې سره یو ځای شوي دي.
د جولای په ۳۱ مه طالبانو په داعش وروستي برید ته ځان جوړاوه چې داعشیانو د اوربند غوښتنه وکړه او ویي ویل چې که جنګ بس کړئ موږ تسلیمیږو، طالبانو عملیات وځنډول، خو په حقیقت کې دغه وخت داعش له حکومتي چارواکوسره رابطه کړې وه او غوښتل یې له دې فرصت نه په استفاده خپل بار او بستر وتړي او په څرخکو کې وتښتي. همدا و چې د شپې ورته څرخکې راغلې او اکثره داعشیان چې ۲۵۰ کسانو ته رسیده په حکومتي څرخکو کې له سیمې لاړل. دوی لومړی د درزاب مرکز ته لاړل، وروسته د جوزجان والي، امنیه قومندان او د ملي امنیت رئیس جنرال پیغمبر قل خرم چې د داعش مشر مولوي حبیب الرحمن ورسره رابطه درلوده درزاب ته راغلل او داعشیان رسما د رسنیو په مخکې تسلیم شول، دغه راز یې له ځان سره راوړې ۱۳۵ میله وسلې هم حکومت ته وسپارلې.
په همدې ورځ د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد رسنیو ته په لیږلې خبرپاڼه کې په درزاب کې د داعش د ختمیدلو خبر ورکړ او ویي لیکل(په تیرو ۲۴ ورځو کې د مجاهدینو لخوا ټول ټال ۹۲ تنه داعیشي ملیشي وژل شوي، ۵۱ تنه ټپيان شوي، ۱۲۸ تنه يې د مجاهدینو لخوا ژوندي نیول شوي دي.
همدا ډول د داعیش د مشر حبیب الرحمن رهبر، مفتي نعمت او د ارتباطاتو مسئول داملا صبغت الله په ګډون ۲۱۶ تنو داعشیانو د کابل ادارې ته پنا وروړي چې د کابل ادارې استخباراتو هم د خپل مخکني پلان په اساس د نجات لپاره سیمې ته هلکوبتر ورته راولیږل ترڅو يې د مجاهدینو له وروستي ګوزار څخه وژغوري.
په ټوله نښته کې ۱۷ تنه مجاهدین شهیدان او ۱۳ تنه ټپيان شوي دي.)
د طالبانو لخوا د داعش ختمیدل په ټولنیزو رسنیو کې د افغان اولس لخوا په پراخه کچه استقبال شول، عامو افغانانو طالبان د مسلمان اولس مدافعان او د فتنو او فسادونو په وړاندې پریکنده مبارزین وبلل. دغه وخت نو حکومتي چارواکو هم هڅه وکړه چې د مومین خان په ښامار کې چاړه سره کړي. د دفاع وزارت ویاند رادمنش په ډیر تجوید سره اعلان وکړ چې (نور په شمال کې داعش ختم دی) او خلکو ته یې داسې ښودله لکه داعش چې دوی ختم کړی وي. اما اولس خبر و چې طالبانو داعش وټکاوه خو حکومتي چورلکې ورته راغلې او داعشیان یي له محاصرې وایستل.
د مختار وفایي په نوم په یوه آزاد خبریال ولیکل چې (حکومت با یک قول اردوی مجهز، نیروهای محلی سر سپرده و امکانات هوایی نتوانست طی دوسال اخیر یک قریه را در جوزجان از داعش پس بگیرد، اما طالبان با پای پیاده و تجهیزات چریکی، در ۲۴ روز این گروه را تار و مار کرد.
راز این کار به همه ما معلوم است.)
اوس په داسې حال چې حکومتي چارواکو لا هم له داعش سره د مرستې او پناه ورکولو کومه توجیه او دلیل نه دی وړاندې کړی، په عامه رسنیو کې د طالبانو تقدیر او د مرکزي حکومت نفرین جریان لري. امریکایان چې د درزاب د جنګ په مهال یې یوازې د طالبانو اړخ بمباراوه اوس وایي چې زړه ته یې نه لویږي چې د درزاب داعش به مات شوی وي. شاید دوی به ورباندې ډیره سرمایه ګذاري کړي نو ځکه به یې زړه نه مني. په هر حال
د درزاب د داعش تجربه باید د اولس، طالبانو او ټولو افغانانو لپاره یو درس او عبرت شي. د دې تجربې په رامنځته کیدلو او عواقبو باید ژور فکر وشي تر څو خدای مکړه بل ځای دغسې ترخه حوادث تکرار نه شي. فی الحال درزاب مکمل د طالبانو تر ولکه لاندې دی. طالبان کور په کور تصفیوي عملیات کوي او هره ورځ د داعش د وسلو ډیپوګان کشفوي. داعشیان چې طالبان یې له امریکا سره په سیاسي مذاکراتو تکفیرول اوس یې عملا له طاغوتي حکومت سره ولاء او دوستي کړې ده او مولوي حبیب الرحمن وایي چې زه نور غواړم په حیث د یوه ( شهروند) ژوند وکړم. مفتي نعمت بیاوایي چې حکومت باید موږ ته وظیفې راکړې تر څو بیا بغاوت ونکړو.
