۲۰۱۴: هغه کال چې نړۍ یې ولړزوله (د موصل فتحه او د رقې سقوط)
۲۰۱۴ کال د منځني ختیځ په معاصر تاریخ کې یو مهم بدلون و؛ هغه کال چې د داعش ډله د تکفیر او افراطیت له تیارو څخه راووته او د نړیوالو څارونکو د حیرانتیا لپاره یې د عراق او سوریې د یوې لویې سیمې کنټرول په لاس کې واخیست، د ۲۰۱۴ کال د جون په ۱۰مه د موصل د ستراتیژیک ښار فتحه یوه سیاسي زلزله وه چې د منځني ختیځ مصنوعي پولې یې ولړزولې، دا لوی ښار چې د نینوا ولایت پلازمینه او د عراق دوهم ډیر نفوس لرونکی ښار و، په لنډ وخت او د عراقي امنیتي ځواکونو له لږ مقاومت سره د داعش لخوا ونیول شو.
د موصل سقوط د عراق مرکزي حکومت ته نه یوازې د پوځي او اقتصادي اهمیت له امله، بلکې د سمبولیزم له امله هم یو مرګونی ګوزار ورکړ، د عراقي سرتیرو هغه انځورونه چې له پوځي اډو تښتي او داعش ته یې د پرمختللو امریکایي وسلو لوی مقدار پریښود، د عراق د امنیتي جوړښت بشپړ سقوط ښیې، کوم چې د امریکایانو لخوا د ملیاردونو ډالرو په لګښت جوړ شوی و.
د موصل له سقوط وروسته، د داعش پرمختګ په حیرانونکي چټکتيا سره دوام وکړ. د موصل له سقوط څخه یوه میاشت وروسته، د ۲۰۱۴ کال د جولای په ۴مه، ابوبکر البغدادي د موصل په لوی جومات النوري کې راڅرګند شو او د اسلامي خلافت په ادعا سره یې ځان “د مسلمانانو خلیفه” اعلان کړ. دا سمبولیک عمل، چې په ورته وخت کې د داعش پورې تړلو رسنیو کې خپور شو، اسلامي نړۍ او نړیوالې ټولنې ته یو روښانه پیغام واستاوه: داعش نور یاغي ډله نه وه، بلکې ځان یې یو خپلواک او پراخېدونکی حکومت ګاڼه.
د البغدادي وینا، د خپلو تورو جامو او امر لرونکي غږ سره، یو داسې انځور رامنځته کړ چې د خپلو ملاتړو لپاره زړه راښکونکی او د خپلو دښمنانو لپاره ویرونکی و. د النوري د لوی جومات انتخاب هم سمبولیک و؛ دا هماغه جومات و چې وروسته په ۲۰۱۷ کال کې د البغدادي په امر سره هغه وخت والوزول شو کله چې داعش شاتګ وکړ.
بلخوا د عراق پولې ته څېرمه، د سوریې رقه ښار د ځان اعلان شوي خلافت ادارې پلازمینه شو، د ۲۰۱۴ کال په جنوري کې د رقې سقوط او د داعش د قوماندې په مرکز بدلیدل د دې ډلې په ماهیت کې یو بنسټیز بدلون په ګوته کړ. رقه هغه وخت په شمالي سوریه کې نسبتا ارام ښار و، رقه ناڅاپه د یوې داسې ډلې د راڅرګندېدو شاهد شو چې ځان یې “اسلامي دولت” بله.
دلته و چې داعش د مذهبي محکمو له جوړولو څخه د مالیې او ښاروالۍ خدماتو تر جوړولو پورې د حکومتدارۍ خپل میکانیزمونو ښودل پیل کړل. مګر دا په ظاهره منظم بل اړخ درلود: د اعدام ځایونه، ویره لرونکي زندانونه او د پوځي روزنې مرکزونه چیرې چې ماشومان په جګړه او تاوتریخوالي کې روزل کېدل. رقه د داعش د افراطي نظریاتو د پلي کولو لپاره په یوه داسې ډګر بدل شو، چیرې چې د منځنیو پیړیو قوانین په داسې تاوتریخوالي سره پلي کېدل چې په عصري عصر کې بېساري وو.
په ۲۰۱۴ کال کې د داعش چټک پرمختګ او د دې ځان اعلان شوي دولت جوړیدو په نړیواله کچه ګډ غبرګونونه راوپارول، له یوې خوا، د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه په زرګونو جهادیان د داعش خاورې ته راغلل او له بلې خوا، نړیواله ټولنه په شوک او حيرت کې شوه.
هغه ویډیوګانې چې داعش د خپل واکمنۍ لاندې د ژوند په اړه خپرې کړې، د عصريتوب او منځنۍ دورې یو عجیب ترکیب وو: هغه جنګیالي چې پرمختللې وسلې یې درلودې او د منځنیو پیړیو سزاګانې یې هم ورکولې. هغه ښارونه چې ډیجیټل دفترونه یې درلودل چیرې چې جنسي غلامي قانوني وه. دا ښکاره تضاد د داعش د تبلیغاتي ستراتیژۍ یوه برخه وه، چې غوښتل یې دودیز او عصري دواړه وي، په ورته وخت کې زړه راښکونکي او ویرونکي وي. ۲۰۱۴ کال د داعش د ځواک اوج و، خو د هغې چټک پراختیا د هغې د زوال تخم هم وکرلو، ځکه چې د ټولو نړیوالو او سیمه ایزو قدرتونو پام یې ځانته راواړوه او دوی یې دې ته اړ کړل چې غبرګون وښيي، چې بالاخره یې په لنډ وخت کې د هغې ناغوښتل شوی جوړښت له منځه یوړ.