د داعش مشران، جوړښت او د رهبرۍ تګلاره
د یوې نیمه دولتي پدیدې په توګه، داعشي ډلې یو پیچلی جوړښت درلود چې مشران یې د وړتیا پر بنسټ نه، بلکې د افراطي ایډیالوژۍ سره د مطلقه وفادارۍ، د ویرې او ترهګرۍ د رامنځته کولو وړتیا پر بنسټ ټاکل کېدل، دې ډلې داسې مشران درلودل چې یو په بل پسې یې د ترهګرۍ، وژنې او لوټمارۍ وړتیا پراساس یې ځانونه د دې بېخلیفه خلافت خلیفه اعلان کړل.
بغدادي، د خپل لږ پېژندل شوې څېرې او پټ ژوند سره، د یو پراسرار مشر بشپړ سمبول و، هغه څوک چې د خلافت ادعا کوله سره له دې په ځمکه کې په تونلونو کې پټېدو او د خپلو ډیری بدمرغه ځای ناستو په څیر، د ځان وژونکي واسکټ په چاودنې سره یې خپل ژوند پای ته ورساوه، د هغو مشرانو دا تکراري بېلګې چې په تاوتریخوالي سره واک ته رسیږي او په تاوتریخوالي سره مړه کیږي، یو ناروغانه جوړښت منعکس کوي چې پکې “وفاداري” یوازې د ظلم او بې رحمۍ درجې لخوا اندازه کېږي.
د داعش د مشرتابه جوړښت په درېیو پایو ولاړ و: شرعي شورا، چې ایډیالوژیکي پریکړې یې کولې، پوځي شورا، چې د وژنې او لوټمارۍ عملیات یې پلان کول او ولایتي شورا، چې د نیول شویو سیمو کنټرول یې اداره کاوه. دا ظاهراً منسجم ښکارېدونکی جوړښت په حقیقت کې د ویشل شویو ډلو یوه شبکه وه، چې هر یو یې په نیمه خپلواکه توګه او یوازې د ترور، وژنې او لوټمارۍ له لارې متحد فعالیتونه کول.
په عراق، سوریه، لیبیا او نورو ځایونو کې د داعش سیمهییز مشران اکثره مجرمین یا پخواني بعثي افسران وو چې د قومي او مذهبي نارضایتۍ څخه په ګټې اخیستنې سره واک ته ورسېدل، د مثال په توګه، د داعش د ځواک په اوج کې، په افریقا او آسیا کې د هغې څانګې، لکه په نایجریا کې بوکو حرام یا په افغانستان کې د داعش خراسان، سره له دې چې د “خلافت” سره د وفادارۍ ادعا یې لرله، د مافیا ډلو په څیر یې عمل کاوه چې د اسلام په نوم د انسانانو او مخدره توکو په قاچاق کې ښکیل وو.
په داعش کې د مشرتابه کړنلاره په دوو متضادو اصولو ولاړ وه: په مهمو پریکړو خورا تمرکز کول او په عمل کې غیر مرکزیت و. له یوې خوا، البغدادي او د هغه ځای ناستي، لکه ابو ابراهیم القریشي او ابو الحسن الهاشمي، هرڅه کنټرولول او حتی کوچني جزئیات، لکه د بیرغ ډیزاین یا د اعدام طریقې، د دوی تصویب ته اړتیا درلوده.
له بلې خوا، سیمهييزو جنګیالیو ته د “جهاد” په نوم د هر ډول جرم د ترسره کولو لپاره پراخ واک ورکړل شوی و، دې تضاد داعش په یوه داسې وسیله بدل کړ چې په ورته وخت کې خورا متمرکز او په بشپړ ډول نامنظم و، یو داسې ځانګړتیا چې په پای کې یې د سقوط لامل شوه.
د داعش مشران په “اسلامي ملت” باندې د واکمنۍ سره، دوی ونه توانېدل چې حتی کوچني عامه خدمات، لکه اوبه یا بریښنا، د دوی تر کنټرول لاندې سیمو کې چمتو کړي او د دوی اقتصاد یوازې په لوټ او غلامۍ ولاړ و، نن ورځ د داعش د نیول شوې سیمې له نسکورېدو وروسته، د هغې د مشرتابه جوړښت په یوه پټه شبکه بدل شوی دی چیرې چې نامعلوم مشران، لکه ابو حفص الهاشمي، د ښکاره واکمنۍ پرځای په پټو وژنو او آنلاین تاکتیکونو تکیه کوي.
خو د داعش لوی درس دا دی چې د ترهګرۍ او وهم پر بنسټ ولاړه رهبري، حتی که په لنډمهاله توګه بریالۍ شي، د سقوط لپاره حتمي ده، ځکه چې هیڅوک داسې قرباني ته چمتو نه دي چې حتی مشران یې هم باور نلري.